O κριτικός τέχνης Χρήστος Ν. Θεοφίλης σε διάλογο με τον Ζωγράφο Χρόνη Μπότσογλου ομότιμο καθηγητή τ. πρύτανη της Aνωτάτης Σχολής Kαλών Tεχνών Αθηνών
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ 1971-1973 Κλεοπάτρα Διγκα, Γιάννης Βαλαβανιδης, Κυριάκος Κατζουρακης, Γιάννης Ψυχοπαιδης και εσείς στην ομάδα "Πέντε Έλληνες Nέοι Pεαλιστές" Είναι εποχή ορθολογισμού – ανάλυσης – στοχασμού, κυριαρχεί το κριτικό πνεύμα, η θεωρητική γνώση αντικαθίσταται από την οπτική εμπειρία και την ειλικρίνεια του ζωγράφου.
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Πόσο μικρά τα χρονικά όρια όταν πρέπει να καλύψουνε διαστήματα ζωής – τέχνης - κάποιων αναζητήσεων και πολλών ψευδαισθήσεων, και μάλιστα όταν αναφέρονται στη ηλικία της «αιωνιότητας». Η περίοδος αυτή αφορά τη ζωή μιας καλλιτεχνικής ομάδας, όπως εμφανίστηκε, με τις δυο εκθέσεις που πραγματοποιήθηκαν και κάποια κείμενα που γραφτήκανε. Οι μεταξύ-μας σχέσεις, και τα προβλήματα που τέθηκαν δεν περιορίζονται σ’ αυτά τα χρονικά πλαίσια. Πάντως για μας ήταν μια περίοδος που όλους-μας σε μεγάλο βαθμό μας καθόρισε.
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ «Η εικόνα του σώματος»(1979-1992), «Λιοτρίβια» (1978-1986). «Σελίδες ημερολογίου» (1980-1990), «Νέκυια» (1993-2000) ένα ενιαίο έργο που αφορά τη λειτουργία της μνήμης. Ο ρόλος της μνήμης και η σχέση του έργου-σας;
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Μα η μνήμη είναι προϋπόθεση κάθε γλώσσας, κάθε επικοινωνίας, κάθε σχέσης κάθε σκέψης, κάθε προβληματισμού κάθε έρευνας, δηλαδή είναι αυτή που ουσιαστικά συγκροτεί την προσωπική και την κοινωνική ζωή όχι μόνον των ανθρώπων αλλά και των ζώων. Όμως με τη μνήμη σαν ερώτημα στη ζωγραφική-μου, «πώς θυμάμαι», «τι θυμάμαι» «και πως μπορώ να ζωγραφίσω αυτό που θυμάμαι» με απασχόλησε, σαν κυρίαρχο ζήτημα, από το 1993 έως το 2000. όταν δούλευα την «Νέκυια». «Το σώμα», «τα λιοτρίβια», «οι σελίδες ημερολογίου» είναι άλλης φύσης έρευνες. Βέβαια ακόμη και όταν έχεις ένα μοντέλο απέναντί-σου, στην ουσία το περισσότερο ζωγραφίζεις με τη μνήμης και όχι με την όραση. Γιατί η ίδια η νόηση, απαιτεί μνήμη. Και αν δεν κατανοήσεις ένα πράγμα, δε μπορείς να το μεταφέρεις στην εικόνα-σου. Και για να εξηγηθώ καλλίτερα στα «λιοτρίβια» το κυρίαρχο ζήτημα που με απασχόλησε ήταν πώς μπορώ να ζωγραφίσω τον «βιωμένο χώρο», με αναφορά τις εικόνες του Βαν Γκογκ και του Ταρκόφσκι μιλώ κυρίως για τις μεγάλου μεγέθους προσπάθειές-μου. Στα «σώματα», κυρίαρχη αναζήτηση η συναισθησία, την οποία απαιτεί το ζωντανό σώμα για να το επιθυμήσεις και να προσεγγίσεις. Τέλος στα «ημερολόγια» ο φόβος της φθοράς του σώματος και της απώλειας του λογικού.
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ «Μοντέλο, φωτογραφία, μνήμη. Έργο εικαστικό ημερολόγιο, ως προσέγγιση του εαυτού-σας, ως συγκινησιακή προσέγγιση των οικείων-σας προσώπων.
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Και ναι! Και όχι! Είπα προηγουμένως ότι άμα δεν κατανοήσεις οποιοδήποτε αντικείμενο, έμψυχο ή άψυχο, δε γίνεται να το μεταφέρεις στον μουσαμά-σου. Η αίσθηση-συγκίνηση, αυτή καθ’ αυτή κατά τη γνώμη-μου, δεν μεταφέρεται. Από αίσθηση- συγκίνηση πρέπει να μετουσιωθεί σε στοιχείο της νόησης. Όμως ο δρόμος της μετουσίωσης δεν είναι λογικός. Οι αισθήσεις και τα συναισθήματα είναι μονάχα η αφετηρία, ίσως, για να μπορέσει να δημιουργηθεί το έργο. Η εικόνα που γεννήθηκε απευθύνεται πολιτισμικά πλέον στον θεατή. Έτσι λοιπόν για να μπορέσω εγώ να λειτουργήσω σοβαρά για την οργάνωση της εικόνας, οφείλω να καταλάβω τι είναι αυτό που θέλω να κάνω, να το σπουδάσω λοιπόν ώστε να μπορέσω να το κάνω. Αν φυσικά καταφέρω να το κάνω.
Το οικείο πρόσωπο είναι πιο προσιτό μοντέλο, και αφήνεται να το ζωγραφίσω, δηλαδή να το παραμορφώσω πιο εύκολα επειδή με έχει συνηθίσει..
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ «Αναφορές» (2002-2009) μια σειρά πορτρέτων πέντε καλλιτεχνών του Φ. Μπέικον, του Β. Βαν Γκογκ, του Α. Τζιακομέτι, του Γ. Μπουζιάνη και του Γ, Χαλεπά. Συχνά αναφέρεστε και στο έργο του Λούσιαν Φρόιντ, Σουτίν …….. πάντα όμως υπάρχει μια κρυφή συνομιλία, εκεί που χτυπά η καρδιά του καλλιτέχνη, συνομιλεί υποδόριος μην τυχόν και αποκαλυφθεί αυτή η ερωτική σχέση με το άλλο έργο και ποτέ δεν ομολογεί. …. Ο καλλιτέχνης της δικής-σας αλήθειας;
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Γεννιόμαστε τυχαία, ανάμεσα σε τυχαίους ανθρώπους, τυχαία συναντάμε τον μεγάλο έρωτα ή τον μικρό ή τον κανένα, τυχαία η ίδια η ζωή-μας. Από τη γωνιά που έλαχε να γεννηθώ βλέπω τον κόσμο. Αν γεννιόμουνα στη Κίνα ή την Ιρλανδία δε θα αγαπούσα ούτε τον Μπουζιάνη, ούτε τον Χαλεπά. Λοιπόν αυτούς τους πέντε Ξεκίνησα να τους ζωγραφίζω όταν τυχαία έπεσα στα χέρια-μου ένας κατάλογος με τα έργα που έκανε για τον Βαν Γκογκ ο Μπέικον. Από παιχνίδι λοιπόν τυχαίο άρχισε. Και όφειλε να αποκτήσει την αναγκαιότητα την δικής μου συμμετοχής- εκμυστήρευσης. Φυσικά δεν επιδράσανε όλοι με τον ίδιο τρόπο. Για παράδειγμα πολύ λίγα από ότι έχω δει του Φρόιντ μου αρέσουν, ενώ μου αρέσουν όλα του Τζιακομέτι και του Χαλεπά. Μου αρέσει πάρα πολύ ο Χόπερ, και ο Χόκνεϊ πολύ περισσότερο από τον Φρόιντ. Σίγουρα θα μπορούσε να ήταν ο Σουτίν και άλλοι, όπως και να λείπει κάποιος από αυτούς που ζωγράφισα. Να μη ξεχνάμε, όλες μας οι αγάπες φέρουν την αιωνιότητα του εφήμερου.
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ Την σχέση του έργου-σας με το έργο του Γ. Μπουζιάνη σας την χρέωσε με μεγάλη ευκολία και γεμάτο αντιφάσεις η ποιήτρια Ελένη Βακαλό στον δεύτερο τόμο Εξπρεσιονισμός- υπερρεαλισμός , εκ. Κέδρος 1982.. Ήταν μια εποχή που το έργο του Μπουζιάνη κυριαρχούσε ως στήριγμα μιας γραφής που διαμορφώνονταν στις αρχές της δεκαετίας του 80.
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Πρέπει να πω ότι την Ελένη Βακαλό τη θεωρώ πολύ σπουδαία ποιήτρια, όπως και από τις πιο σοβαρές φωνές της κριτικής της Τέχνης που γραφτήκανε στον τόπο-μας. Όταν ακόμη ήμουνα σπουδαστής στη σχολή κάναμε μια έκθεση στο Κ.Τ.Ε. με τον Αλέκο Κτενά (1964). Η Βακαλό έγραψε μια κριτική ότι «Μπουζιανίζω» και είχε πολύ δίκιο. Το έργο του Μπουζιάνη το ήξερα μόνον από φωτογραφίες. Ήταν η εποχή που αντιδρούσα στη διδασκαλία του Μόραλη. Βέβαια από τον Μπουζιάνη δεν είχα καταλάβει τίποτα. Πολύ αργότερα άρχισα να μαθαίνω από το έργο αυτού του σπουδαίου ζωγράφου. Την ουσία του σχεδίου που ταυτίζεται με το χρώμα. Όσο για το κείμενο στο βιβλίο, που αναφέρεις το θεωρώ σωστό και διεισδυτικό, ιδίως για τη στιγμή που γράφεται.
Παράθεση κειμένου: «…Μοιάζει να βρισκόμαστε μπροστά σε μια ζωγραφική πιο ψύχραιμη θα έλεγα από εκείνη που είχαμε σε προηγούμενες εκδοχές του εξπρεσιονισμού. Αυτή η ψυχραιμία όμως ενεργεί σα λεπίδα. Γιατί τοποθετεί το δραματικό στην αφετηρία της, σαν προϋπόθεση και όχι σαν επίπτωση που συμβαίνει εξαιρετικά .Δεν μπορεί να δηλωθεί καν σαν προσωπικό «πάθος» με υποκειμενικές «εκφραστικές» αποχρώσεις και ν’ απευθυνθεί στο συναίσθημα. Θεωρώ αυτήν την τοποθέτηση του Μπότσογλου βασική για την τροπή που δόθηκε στον εξπρεσιονισμό στις μέρες-μας. Καλύτερα θα ήταν να πω κλειδί, , για την ερμηνεία διάφορων στάσεων που προκύπτουν από μια τέτοια μετάθεση αντίληψης.»
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ Δεν θα οδηγηθώ σε αναζήτηση συνάφειας. Το έργο-σας δεν οργανώνεται σε καμία πολικότητα και σε σχολές κατηγοριοποιήσεων. Το έργο-σας δεν είναι δίσημο. Αρνείται να συνομιλήσει με τα δικολαβίστικα επιχειρήματα της ρητορικής τεχνοκριτικής που αποζητά να δικάσει ή να αθωώσει. Δεν λειτουργεί ως απάντηση στα πιεστικά ερωτήματα του φιλοσοφικού λόγου, ερωτήματα που διατηρεί ανοιχτά σε μια διαρκεί παλινδρόμηση μεταξύ Φιλοσοφικού Ιδεαλισμού και Διαλεκτικού Υλισμού.
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Εγώ θεωρώ όλο τον χώρο της τέχνης συναφή. Έτσι καταλαβαίνω και τη λειτουργία της στον κοινωνικό ιστό, και αποδέχομαι τη μοναξιά-μου μέσα στις μοναξιές των άλλων ομότεχνών-μου. Η Τέχνη δεν αποδεικνύει τον εαυτότης αλλά τον αποκαλύπτει. Η φιλοσοφία σαν αφηρημένο σύστημα αξιών δεν έχει νόημα στη δουλειά-μου. Ο τρόπος όμως ζωής, όπως λέει ο Ματίς ναι γίνεται φιλοσοφική θέση. Όμως είναι πράξη άρα δεν είναι φιλοσοφία.
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ Νομίζω ότι το κέντρο του Χρόνη Μπότσογλου είναι το εικαστικό-του έργο με προσφυγή στην αίσθηση και ο λόγος που συγκροτεί εκεί, όχι πέραν και ερήμην του.
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Συνεχίζω λοιπόν τη σκέψη που άρχισα στη προηγούμενη ερώτηση. Έτσι η ίδια η σπουδή της Τέχνης γίνεται ασκητική της ζωής του καλλιτέχνη.
ΧΡΗΣΤΟΣ N.ΘΕΟΦΙΛΗΣ «Αυτό που επιδιώκω πάνω από όλα είναι η έκφραση …. Δεν μπορώ να κάνω διάκριση μεταξύ του αισθήματος που έχω για την ζωή και του τρόπου που το μεταφράζω.» Henri Matisse. Ο Χρόνης Μπότσογλου συνομιλεί υποδορίως με τον Henri Matisse .
ΧΡΟΝΗΣ ΜΠΟΤΣΟΓΛΟΥ Δεν τίθεται ζήτημα αν συμφωνώ ή όχι. Ακόμα και ολόιδιο αν το πω για να αποκτήσει νόημα πρέπει να το πω με το δικό-μου τρόπο.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ
Εγώ ο Χρόνης Μπότσογλου, του Δημητρίου και της Μελαχροινής, γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη 22 Μαίου του 1941. Έκτοτε έχω πεθάνει μονάχα δύο φορές απ' όσο έχω συνειδητοποιήσει. Αυτός είναι κιόλας ο λόγος που ζωγραφίζω και γράφω διάφορα πράγματα, προσπαθώντας να προλάβω τον επόμενο θάνατό μου και να τον καταγράψω. Περισσότερο βέβαια ζωγραφίζω παρά γράφω. Η ζωγραφική είναι το επάγγελμά μου, αλλά οι εικόνες, όσο κι αν είναι αποκαλυπτικές, πάντα φυλάνε ένα μυστικό, ώστε τον κόσμο να μην τον συνηθίζεις ποτέ και να μην τον χορταίνεις. Αντίθετα, στον κόσμο των πεθαμένων τα κατάφερα καλύτερα. Το μυστικό του βέβαια μου το αποκάλυψε η μάνα μου :
"...και όμως συνηθίζεται ο κόσμος των νεκρών άμα αναζητάς τη φύση σου και αφεθείς άμα θα πάψεις να επιθυμείς και να πλανάσαι.."
